Begrijpend lezen

Wat is het verschil tussen technisch lezen en begrijpend lezen?

Bij technisch lezen kun je de woorden en zinnen lezen zonder dat je echt hoeft te begrijpen waar de tekst over gaat. Dit betekent dat je de verschillende letters en letterklanken moet kunnen herkennen en hier woorden van kunt maken. Bij technisch lezen leer je interpunctie (komma’s, punten, uitroeptekens, vraagtekens, etc.) te begrijpen waardoor je zinnen kunt lezen met de juiste intonatie en pauzes. Het is alsof je naar de tekst kijkt als een puzzel en probeert de stukjes bij elkaar te passen zodat je kunt lezen wat er staat. 

Bij begrijpend lezen richt je je op het begrijpen van wat er staat. Dat wil zeggen dat je niet alleen bezig bent met het omzetten van letters in woorden en woorden in zinnen, maar er achter probeert te komen wat er bedoeld wordt. Je moet de informatie in de tekst kunnen verbinden met wat je al weet, zodat je een volledig beeld krijgt van wat er wordt gezegd. Dit is alsof je de tekst leest als een verhaal en probeert te begrijpen wat er gebeurt en waarom. Je  begrijpt de woorden, zinnen en alinea's en kunt verbanden leggen tussen verschillende delen van de tekst. Het gaat erom de betekenis van de woorden en zinnen in de context van de gehele tekst te begrijpen, waarbij er gebruik wordt gemaakt van voorkennis en ervaringen.

Dat je het technische lezen beheerst, is dus een voorwaarde voor begrijpend lezen.

Hoe geef je een leuke begrijpend lezen les?

Voor effectief en goed begrijpend lezen-onderwijs zijn een aantal factoren van groot belang. Het opbouwen van kennis bij je leerlingen heeft bijvoorbeeld een heel groot effect. Net als het vergroten van de woordenschat. Daarom zijn er begrijpend-lezen-methodes waarbij de teksten op bijvoorbeeld vakken als aardrijkskunde en geschiedenis afgestemd zijn. Hiermee vergroot je ook de leesmotivatie. Want met welke aanpakken en technieken je de les ook inhoud gaat geven, voordat je die kunt toepassen, moet je het eerst voor elkaar zien te krijgen dat de leerlingen daadwerkelijk gemotiveerd zijn om te lezen. Daarom gaan we eerst in op hoe je jouw leerlingen zover krijgt dat ze ook echt willen lezen. Daarna leggen we enkele belangrijke onderdelen van begrijpend lezen-onderwijs zoals close reading en modeling uit.

Hoe bevorder je de leesmotivatie bij leerlingen?

Als leerkracht haal jij alles uit de kast om je leerlingen zoveel mogelijk plezier te laten krijgen in lezen. Want je weet dat ze dan ook beter gaan lezen. Ondertussen blijkt uit de PISA-scores dat zowel de leesmotivatie als leesvaardigheid in Nederland steeds verder daalt. Terwijl goed kunnen lezen zo belangrijk is. Leerlingen lijken het vaak maar saai te vinden en zijn veelal scannend aan het lezen op zoek naar informatie. Hoe ga je er dan voor zorgen dat je leerlingen beter leren lezen?

Verhoog het leesplezier met rijke teksten

Door bij begrijpend lezen echte, authentieke teksten te gebruiken die aansluiten op waar de leerlingen al mee bezig zijn of op onderwerpen die hen bezighouden. Laat leerlingen aan de slag gaan met een gevarieerd aanbod aan teksten. Van informatieve teksten tot instructies. Dit kunnen interviews, nieuwsberichten, maar ook verhalende teksten zijn. In ieder geval altijd teksten  die je leerlingen overal tegen kunnen komen. Want met echte teksten gaat het ook echt leven bij je leerlingen. Hetzelfde gaat op voor de instructieve teksten als stappenplannen, recepten en dergelijke waar de leerlingen mee aan de slag gaan. Zo helpt het goed kunnen volgen van verschillende soorten stappenplannen je leerlingen ook weer bij de rekenlessen. Want hoe beter je weet wat er staat, hoe gemakkelijker je een rekensom kunt oplossen.

Door te koppelen met wereldoriëntatie geef je lezen meer betekenis

De meeste motivatie hebben leerlingen tijdens wereldoriëntatie. Omdat het dan gaat over onderwerpen die hen interesseren. Ze willen meer weten over de verhalen tijdens geschiedenis, ontdekken hoe de wereld in elkaar zit tijdens aardrijkskunde en weten hoe alles werkt tijdens natuur en techniek. Waarom zou je daar niet op aansluiten met begrijpend lezen? Dan is begrijpend lezen geen doel meer op zich, maar wordt het voor de leerlingen een middel om meer te weten te komen over onderwerpen die hen interesseren. Op die manier gaat de leesmotivatie omhoog en creëer je een dieper tekstbegrip.

Wat is close reading?

Close reading is een krachtige aanpak om moeilijke teksten beter te leren begrijpen en analyseren. Het idee is simpel: door een tekst meerdere keren te lezen, kun je steeds dieper in de tekst duiken. Voordat je aan de slag gaat met de close reading strategie in de klas, is het belangrijk om te weten op welke principes close reading berust. Zo is het bedoeld voor complexe teksten, ligt de nadruk op de inhoud van de tekst in plaats van leesstrategieën en lees je nooit maar één tekst over een onderwerp.

Wat is het modelen van een tekst?

Modelen is het voorlezen en demonstreren van leesstrategieën en denkprocessen tijdens het lezen van een tekst. Je bent een gids voor leerlingen, waarbij je hardop denkt, vragen stelt, voorspellingen maakt en verbanden legt terwijl je een tekst leest. Door een tekst te modelen kunnen leerlingen zien en horen hoe ze leesstrategieën kunnen toepassen om betekenis uit de tekst te halen.

In het artikel Hoe model je een tekst? leggen we uit welke drie stappen je moet volgen.

Hoe kun je begrijpend lezen toetsen?

Begrijpend lezen is een essentiële vaardigheid. Het stelt leerlingen in staat om informatie te verwerven, kritisch te denken, te leren en te communiceren. Dit alles heeft weer invloed op het academische succes van leerlingen. Als leerkracht is het daarom belangrijk om inzicht te hebben in het begrijpend lezen niveau van iedere leerling. 

Lees hieronder een aantal manieren om begrijpend lezen te toetsen in het basisonderwijs.

Tekstbegripvragen

Tekstbegripvragen zijn vragen die worden gesteld om te testen of leerlingen de inhoud van een tekst begrijpen. Deze vragen kunnen gaan over de hoofdgedachte, de personages, de setting, het plot, of de betekenis van specifieke woorden of zinnen in de tekst. Het is een veelgebruikte methode, die onder andere ook in de Cito-toets voor begrijpend lezen naar voren komt. Het is dus belangrijk om met tekstbegripvragen te oefenen.

Leesstrategieën

Leesstrategieën zijn doelgerichte aanpakken die leerlingen helpen om de betekenis van een tekst te begrijpen, te analyseren en te interpreteren. Bij het toetsen van leesstrategieën, evalueer je de mate waarin leerlingen deze strategieën toepassen. Bovendien worden leesstrategieën ook getoetst in de Cito-toets voor begrijpend lezen. 

Voorbeelden van leesstrategieën die kunnen worden getoetst zijn onder andere:
⭐ Voorspellen: Het voorspellen van de inhoud van een tekst op basis van titels, koppen, afbeeldingen of eerdere kennis. Bijvoorbeeld: Wat denk je dat er zal gebeuren in het verhaal op basis van de titel?
⭐ Vragen stellen: Het stellen van vragen aan jezelf tijdens het lezen om de tekst te begrijpen en te verduidelijken. Bijvoorbeeld: Welke vragen zou je kunnen stellen om meer informatie te krijgen over het onderwerp van de tekst?
⭐ Verbinden: Het leggen van verbanden tussen de tekst en je eigen ervaringen, voorkennis of andere teksten. Bijvoorbeeld: Kun je een persoonlijke ervaring delen die verband houdt met het onderwerp van de tekst?
⭐ Visualiseren: Het vormen van mentale beelden van de tekst om de betekenis te versterken. Bijvoorbeeld: Kun je een beeld of een mentale voorstelling maken van de beschreven situatie in de tekst?
⭐ Samenvatten: Het samenbrengen van de belangrijkste informatie uit de tekst in je eigen woorden. Bijvoorbeeld: Wat zijn de belangrijkste punten van de tekst?

Leesmonitoren

Dit is een manier om leerlingen hun eigen begrip van de tekst te laten monitoren. Hierbij wordt de leerling gevraagd om aan te geven welke delen van de tekst ze begrijpen en welke delen nog onduidelijk zijn. Dit kan helpen bij het identificeren van de specifieke leesproblemen van de leerling.

Het is belangrijk om te onthouden dat er niet één juiste manier is om begrijpend lezen te toetsen. Het is het beste om een combinatie van bovenstaande methoden te gebruiken om een volledig beeld te krijgen van de leesvaardigheid van de leerling.